فشاری که توسط جریان خون به قسمت داخلی سرخرگ ها وارد می شودرا فشار
خون می نامند. سرخرگ ها عروقی هستند که خون پمپ شده از قلب را به بافت های
مختلف بدن می رسانند. مقدار فشار خون هر فرد با دو مقدار یا عدد گزارش می
شود فشار خون سیستولی که گویای فشار ایجاد شده توسط پمپ قلب است و فشار خون
دیاستولی که فشار خون وارد شده بر سرخرگ ها را بین دو ضربان قلب نشان می
دهد.
در
طول روز و عمر هر فرد میزان فشار خون متغیر است بطوریکه در زمان فعالیت ،
فشار خون افزایش می یابد و درهنگام استراحت افت می کند. اما در افراد بیمار
حتی در زمان استراحت نیز فشار خون از حد طبیعی بالاتر است. در صورتیکه
افزایش فشار خون درمان نشود، باعث لطمه به قلب و عروق می شود و باعث بروز
نارسایی قلبی ، سکته قلبی و سکته مغزی و همچنین نارسائی کلیوی می شود.
فشار طبیعی به فشار خون سیستول کمتر از 120 میلی متر جیوه و دیاستول کمتر از 80 میلی متر جیوه اطلاق می شود.
مرحله پیش "پر" فشاری خون: فشار خون سیستول بین 139-120 میلی متر جیوه و
دیاستول 89-80 میلی متر جیوه اطلاق می شود افرادیکه فشار خون آنها در مرحله
پیش "پر" فشاری خون است می توانند به "افزایش" فشار خون و عوارض ناشی از
آن مبتلا گردند.
بیماری "افزایش" فشار خون زمانی است که فشارخون سیستولی بیش از140 میلی متر جیوه و دیاستولی بیش از 90 میلی متر جیوه است.
در بیشتر بزرگسالان علت افزایش فشار خون نامعلوم است ولی در حدود 5% موارد
در زمینه یک عامل دیگر فرد مبتلا به افزایش فشار خون می شود .
تشخیص افزایش فشار خون
برای اینکه فردی را مبتلا به پر فشاری خون بدانیم لازم است که حداقل در سه
نوبت متوالی به فاصله چند هفته تا ماه فشار خون بالا توسط پزشک اندازه
گیری و گزارش گردد. در مواردی که فرد فشار خون های بالا داشته باشد و یا
عوارض فشارخون در بیمار ظاهر شده باشد، نیاز به اندازه گیری در چند نوبت
نیست و درهمان مرحله اول تشخیص برای بیمار قطعی می گردد.
درمان "افزایش" فشارخون:
روش های غیر دارویی
• تغذیه مناسب : مطالعات نشان داده اند که تغذیه نقش مهمی درمیزان فشار خون دارد.
کاهش سدیم مصرفی (نمک طعام): هر قاشق چایخوری نمک طعام حدود 3 گرم وزن
داردکه حاوی 1200 میلی گرم سدیم است .بیشتر غذاهای تازه سدیم کمی دارند و
اغلب سدیم در جریان پخت غذا به غذا افزوده می شود. در کشورهایی که مردم
سدیم کمی مصرف می کنند بروز پر فشاری خون در آن افراد کمتراست. همچنین در
کودکانی که در غذایشان نمک به مقدار کم مصرف شود ، احتمال بروز پر فشاری
خون در بزرگسالی کاهش می یابد. کاهش مصرف نمک همچنین تأثیر داروی فشار خون
را بهتر کرده و باعث نیاز کمتر فرد به دارو می شود. با کاهش نمک مصرفی در
رژیم غذایی به صورت دراز مدت می توان تا 10 میلی متر جیوه فشار خون را کاهش
داد. لذا کاهش مصرف نمک احتمال عوارض قلبی عروقی را کم می کند. کاهش نمک
مصرفی نه تنها در کاهش فشار خون مؤثر است، بلکه باعث کاهش بروز سنگ کلیه ،
جلوگیری از بزرگ شدن قلب، کاهش بروز سکته مغزی و پوکی استخوان می شود.
میزان نمک طعام مصرفی باید تا کمتر از 6 گرم در روز کاهش یابد . لازم به
ذکر است که تأثیر مثبت کاهش نمک طعام مصرفی معمولا پس از 6 هفته رژیم کم
نمک ظاهر می گردد.
• قطع مصرف الکل: مصرف الکل باعث بروز افزایش فشار خون می شود.
• رژیم غذایی حاوی سبزی و میوه: رژیم غذایی که حاوی سبزیجات و میوه به
میزان فراوان باشد که در کاهش فشار خون نقش بسزایی دارد. تأثیرات مثبت
دیگراین رژیم کاهش کلسترول خون و کاهش نیاز افراد دیابتی به انسولین است.
کاهش چربی اشباع شده غذا و مصرف لبنیات کم چربی نیز در کاهش فشار خون مؤثر
است.
• کاهش مصرف کافئین : مصرف نوشیدنی های حاوی کافئین به مقدار زیاد (قهوه،
چای، نوشابه) ممکن است باعث افزایش فشار خون خصوصا بدنبال استرس شود.
• کاهش وزن : افزایش وزن می تواند باعث بروز فشارخون بالاو همچنین بروز
عوارض قلبی و عروقی ناشی ازافزایش فشار خون شود. افزایش وزن یکی از عواملی
است که احتمال بروزافزایش فشارخون به دنبال افزایش سن را تشدید می کند.
کاهش کالری غذایی و ورزش در بروز کاهش وزن بسیار مؤثر است.هر یک کیلو گرم
کاهش وزن در زنان و مردان می تواند یک میلی متر جیوه از شدت فشار خون
بکاهد. علاوه بر تأثیر کاهش وزن در میزان فشارخون ، کاهش وزن می تواند
احتمال بروز دیابت را کم کند، باعث جلوگیری از بزرگ شدن قلب شود و منجر به
کاهش چربی خون و افزایش کیفیت زندگی گردد.
• کاهش استرس
• ورزش : پیاده روی تند حداقل 5 روز هفته هر بار به مدت 30 دقیقه
• قطع سیگار
علی رغم اقدامات فوق در بعضی از افراد، فشار خون همچنان بیش از حد طبیعی باقی می ماند که نیازمند درمان دارویی می باشد.
دارو های پایین آورنده فشار خون
داروهای فشار خون معمولا بخوبی تحمل می شوند ولی در هر فرد برای اینکه
داروی مناسب برای کنترل فشار خون و دوز دارو مشخص گردد نیازمند فرصت کافی
می باشد.
داروهای
ادرار آور: داروهای ادرار آور باعث دفع آب و نمک اضافی می شوند لذا باعث
کاهش حجم مایعات در بدن می شوند. از داروهای ادرار آوری که معمولا در درمان
فشارخون استفاده می شود می توان هیدروکلروتیازید ، تریامترن و
اسپیرونولاکتون را نام برد.
عوارض: اگر داروهای ادرار آور با مقدار کم مصرف شوند معمولا عوارض جانبی
ندارد. از عوارض جانبی این دارو می توان احساس ضعف ، گیجی ، خستگی ، کاهش
میل جنسی، و حمله نقرس را نام برد.در صورت مصرف تیازید با مقادیر بالا
افزایش قند خون در بیماران دیابتی مشاهده می شود.
مهار
کننده های آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین: در کشور ما داروهای کاپتوپریل و
انالاپریل از این دسته می باشد. این دارو ها باعث بهبود فعالیت قلب ، کاهش
فشا رخون و بهبود اتساع رگ می شوند.
عوارض جانبی : سرفه خشک، که با قطع دارو برطرف می شود . خستگی ، خشکی دهان
، تهوع ، سبکی سر، احساس سرگیجه ، عوارض جلدی و درد عضلانی و در موارد
خاصی اختلال عملکرد کلیه.
عارضه جدی و نادر این دارو تورم ناگهانی لب ، زبان و گلو می باشد که در صورت بروز این عارضه حتما دارو باید قطع گردد.
مهار
کننده های گیرنده آنژیوتانسین II : از دسته این دارو در حل حاضر دارو
لوزارتان (با نام های تجارتی لوزار ، لوزاتن، پوزارکس ) در ایران وجود
دارد. داروهای والزارتان(Valsartan ) یا تلمی زارتان ( Telmisartan ) از
دسته این دارو می باشند.
عوارض: برخلاف داروهای گروه قبل، سرفه وتورم صورت ایجاد نمی کند. از عوارض
دارو خواب آلودگی ، گیجی ، سردرد، تهوع ، خشکی دهان و درد شکم می باشد.
مهار کننده آنژیوتانسین و گیرنده آن به هیچ وجه در حاملگی نباید مصرف
گردند.
مهار
کننده های کانال کلسیم : این دارو با جلوگیری از ورود کلسیم به داخل عضلات
عروق باعث جلوگیری از انقباض آن شده و فشار خون را کاهش می دهد.
از این دسته داروها می توان آملودیپین ، دیلتیازم ، وارپامیل و آدالات را
نام برد.دیلتیازم و وارپامیل تاثیر بهتری بر روی سیستم هدایتی و انقباضی
قلب دارند.
عوارض جانبی : سردرد، سرگیجه، گرگرفتگی ، تهوع، تورم لثه ها و ورم اندام
تحتانی ، کاهش ضربان قلب ، سردرد و تهوع با دیلتیازم و یبوست با وارپامیل.
بلوک
کننده های بتا : جلوگیری از تحریک سیستم سمپاتیک می کند. این سیستم در بدن
باعث افزایش فشار خون و افزایش ضربان قلب می شود. از دسته این داروها
پروپرانولول ، آتنولول ، کارودیلول، متورال را می توان نام برد.
عوارض : تشدید آسم و مشکلات تنفسی ، ضعف ، خستگی ، بی خوابی کاهش تحمل
ورزش سنگین کاهش ضربان قلب ، اندام های سرد ، عوارض جلدی ، پوشش علائم ناشی
از افت قند خون در بیماران مبتلا به دیابت تحت درمان. در بیماران مبتلا به
آسم مصرف این دارو ها توصیه نمی شود.
بلوک
کننده های کانال آلفا : در کشورما از دسته این داروها، داروی پرازوسین ،
ترازوسین موجود می باشد. این داروها با شل کردن عضلات جدار رگ باعث کاهش
فشار خون می شود.
عوارض: گیجی، سردرد، ضعف ، خواب آلودگی ، افت فشار خون هنگام برخاستن،
افزایش ضربان قلب . در حال حاضر این دسته از داروها برای مردان مسن با
علائم ناشی از بزرگی پروستات استفاده می شود.
گشاد
کننده های عروق : از دسته این داروها داروی مینوکسیدیل و هیدرالازین را می
توان نام برد. داروی مینوکسیدیل فقط در فشار خون های خیلی شدید و مقاوم
استفاده می شود.
عوارض، ضعف، سردرد ، تهوع، یبوست، ادم محیطی، افزایش ضربان قلب معمولا این
داروها را با مهار کننده های بتا استفاده می کنند. اثر دیگر مینوکسیدیل
رویش مو است که در کچلی مردانه از آن استفاده می شود.
مهار
کننده های مرکزی : این دارو سیستم سمپاتیک را از طریق سیستم عصبی مرکزی
مهار می کنند. از دسته این داروها کلونیدین ، متیل دوپا و گوانتیدین را می
توان نام برد.
این دسته از داروها به علت عوارض جانبی در حال حاضر کمتر مورد استفاده
قرار می گیرد، لذا عوارض این داروها گیجی ، اختلال قضاوت ، خشکی دهان ،
تهوع ، دهان خشک ، یبوست ، خواب آلودگی و اختلال عملکرد جنسی را می توان
نام برد.
توصیه :
• انتخاب دارو به عهده پزشک مسئول شما است.
• قبل از شروع دارو با عوارض آن آشنا شوید.
• در صورت بروز هر گونه مشکل با پزشک در مورد تنظیم دوز دارو یا تعویض دارو تماس بگیرید.
• در صورت بروز گیجی و خواب آلودگی بدنبال مصرف دارو از رانندگی پرهیز کنید.
• برای جلوگیری از بروز تداخل دارویی حتما کلیه داروهای مصرفی خود را به اطلاع پزشک خود برسانید.
در بیمارانی که به یگ گروه دارو پاسخ درمانی مناسب ندهند، می توان از گروه دیگر داروها نیز استفاده کرد .
کلیه
مطالب ذکر شده فقط برای افزایش آگاهی شما می باشد. در صورتیکه هر گونه
ابهامی در مورد بیماری فشار خون دارید حتما باپزشک خود تماس بگیرید